24-гадовы Данііл Чамаданаў атрымаў год калоніі па брэсцкай справе карагодаў. Пасля выхаду на волю яго дэпартавалі з Беларусі: перавезлі праз мяжу і выкінулі ў Бранскай вобласці, бо ў юнака расійскі пашпарт. Цяпер яму два гады забаронена вяртацца ў Беларусь.
Чаму вучыць калонія і як ён будзе жыць далей Данііл расказаў «Нашай Ніве»:
«У 2000 годзе бацькі пераехалі з Варонежа ў Беларусь, тады мне было толькі тры гады, — кажа хлопец. — Чаму пераехалі, я нават і не ведаю: проста вырашылі, што на той момант у Беларусі было камфортней і зручней жыць».
Данііл нарадзіўся ў Варонежы і ўсё жыццё правёў у Беларусі з пашпартам грамадзяніна Расіі.
«Я ўспрымаў сябе як беларуса. Цяпер — ужо не ведаю, — прызнаецца хлопец. — Я адвучыўся ў брэсцкім «палітэху», пасля працаваў майстрам будаўнічых работ на адпрацоўцы і атрымліваў другую вышэйшую адукацыю, перавучваўся на праграміста.
Планаваў заставацца ў Беларусі і далей. Думаў, калі скончыцца адпрацоўка, уладкавацца ў ІТ, заставацца ў Брэсце або перабрацца ў Мінск.
Раней я не тое каб цікавіўся палітыкай, але недзе з 2017 года пачынаў паціху разумець, што не ўсё правільна ў краіне. Ды і выбары праходзілі так, нібыта нічога не адбываецца. Усё было заўсёды прадказальна.
Але ў 2020 годзе я ўжо сачыў за перадвыбарчай кампаніяй. У маі пачаў пільна цікавіцца падзеямі ў краіне. Трыгерам для выхаду на вуліцу для мяне стала агульная несправядлівасць, якая адбывалася перад выбарамі і пасля іх. Хацеў праявіць пазіцыю, што я не згодны з гэтым. Юрыдычна я расіянін, але 20 гадоў пражыў у Беларусі і лічыў сябе беларусам».
1 кастрычніка 2020 года Чамаданаў стаў падазраваным у той самай крымінальнай справе аб карагодзе ў цэнтры Брэста.
«Мяне выклікалі на размову ў Следчы камітэт, а там ужо паведамілі, што я цяпер у статусе падазраванага. Першыя думкі былі, што нічога ў іх не атрымаецца, бо я не бачыў у сваіх дзеяннях ніякага злачынства, думаў, што максімум — гэта перакваліфікуюць у адміністрацыйку. Не верыў, што давядуць да такога.
Пра тое, што як грамадзянін Расіі магу проста з’ехаць з Беларусі і мяне не выдадуць, я таксама не думаў: проста не верыў, што наступствы будуць настолькі сур’ёзнымі.
Але з цягам часу прыходзіла паразуменне, што прыйдзецца з’язджаць, вось толькі я зноў не хацеў у гэта верыць.
Спачатку я быў пад падпіскай. 22 студзеня мне змянілі меру стрымання і я трапіў у СІЗА. Не скажу, што там для палітычных былі нейкія асаблівыя ўмовы — банальна гэта было б цяжка стварыць, бо ўсё брэсцкае СІЗА было запоўненае палітзняволенымі. Не было камер без палітычных.
Мне персанальна не прапаноўвалі запісваць нейкія відэа, але адміністрацыя папраўчых устаноў перыядычна цікавілася, ці не хачу я неяк пакаяцца. Я адказваў: «Не, дзякуй, не зацікаўлены».
Спачатку былі думкі, што зняволенне — гэта іншы свет. Але на справе ўсё было не настолькі страшна, бо сядзелі такія ж звычайныя людзі, як і я, якія трапілі ў нейкія недарэчныя сітуацыі.
У СІЗА я разумеў, што мяне асудзяць, будзе пазбаўленне волі. Але спадзяваўся, што можа ўсё ж дадуць арышт ці мінімальны тэрмін у паўгода. У брэсцкім ізалятары вельмі любяць перакідваць людзей з камеры ў камеру, таму навіны пра першыя суды да мяне даходзілі. І стала зразумела, што ўсё ж дадуць мне год ці два калоніі.
Ці не шкадаваў я тады, што выйшаў на вуліцу? Я разумеў, што ўсё можа кепска скончыцца, але такая ў мяне была пазіцыя».
На судзе Данііл адзіны з 14 чалавек, якіх судзілі разам з ім, прызнаў віну цалкам.
«Мне далі год калоніі, я быў гатовы да такога прысуду. Шоку не было, хутчэй палёгка, што хоць не далі больш.
Па дапамогу ў расійскае консульства я не звяртаўся. Ілюзій тут у мяне не было, ведаў, што не дапамогуць, бо ў Беларусі мне нічога ўжо не дапаможа. Я прызнаў віну, бо, па маіх назіраннях, тым, хто прызнаваў віну, давалі трохі меншы тэрмін.
Сам я не лічу сябе вінаватым. Злачынцам сябе таксама не лічу. І віна ў тым, што я быў асуджаны, у тым, што адбылося, — на ўладзе, якая сёння існуе ў Беларусі.
Я ўбачыў, што ўнутры ўсё трымаецца на вельмі безнадзейных людзях. Гэта людзі вельмі ўпартыя і з абмежаваным кругаглядам, для іх проста не існуе свет па-за межамі Беларусі. Яны не разумеюць, што свет вялікі і што можна жыць лепш, — кажа Чамаданаў. — Пасля мяне этапавалі ў бабруйскую калонію.
У калоніі сапраўды лягчэй, чым у СІЗА, бо больш актыўнасцяў, чытанне, спорт. Я працаваў там апрацоўшчыкам гумы — абцугамі выдзіраў дрот. Праца не цяжкая, але манатонная. За месяц плацяць каля 40 капеек.
У Баранавічах сядзела шмат палітычных: са мною на каранціне было 6 палітычных з 30, у самой калоніі агулам чалавек 60-100, па маіх прыкідках.
Палітычнымі ўсе правілы мусілі выконвацца ідэальна, за любую правіну — ШІЗА ці пазбаўленне спатканняў. Таксама палітычныя носяць жоўтыя біркі, такую насіў і я, бо адразу аўтаматычна быў пастаўлены на ўлік як «схільны да экстрэмізму ці іншай дэструктыўнай дзейнасці».
Блатных парадкаў не было. Зняволеныя — адны з самых адэкватных людзей у калоніі».
Але ці выпраўляе калонія злачынцаў, на думку Данііла?
«Са мною сядзеў чалавек за забойства. Ён адсядзеў большасць свайго тэрміну і ўсё яшчэ думаў, як пакараць тых, праз каго ён сеў, — адказвае юнак. — Таму, баюся, што не».
Данііл кажа, перад выхадам баяўся, што яму працягнуць тэрмін па тых ці іншых прычынах. На шчасце, не працягнулі. Але адзінае, што адчуваў перад выхадам, — эмацыйную спустошанасць.
«На выхадзе з калоніі мяне адразу сустрэла супрацоўніца аддзела грамадзянства і міграцыі, мяне павезлі ў міліцыю, там я падпісаў дакументы, і мяне на серабрыстай «джылі» супрацоўнікі вывезлі ў Расію. Калі з’явілася шыльда «Бранская вобласць», мяне ля яе высадзілі, сфатаграфавалі і з’ехалі. Я застаўся на дарозе. Злавіў спадарожную машыну, даехаў да найбліжэйшай чыгуначнай станцыі, адтуль з некалькімі перасадкамі дабраўся да сваякоў пад Варонеж, — расказвае Данііл. — Сябры паспелі падвезці ў беларускі аддзел па міграцыі мае рэчы, тэлефон, але з мамай я так і не ўбачыўся. Раней я прасіў яе не ездзіць на спатканні, каб не напружваць, бо мне сядзець было не так шмат, а на мой выхад яна якраз захварэла на каранавірус, на шчасце, няцяжка».
Цяпер хлопец у Варонежскай вобласці: тут у яго хросныя і бабуля з дзядулем па маці.
«Гэта блізкія сваякі, усё нармальна, — кажа ён. — Мае сваякі з Расіі раней верылі ў стэрэатып, што ў Беларусі ўсё добра, усіх усё задавальняе. Цяпер — праз маю гісторыю — яны пачалі разумець, што нешта там не тое. Каб не гэта, то, напэўна, яны б нічога і не ведалі».
Цяпер Данііл плануе ўбачыцца з усімі сваякамі, знайсці працу і заняцца самаадукацыяй, каб пасля трапіць у ІТ-сферу. Але галоўнае — пажыць некаторы час без страху.
«Але ў маіх планах не заставацца ў Расіі, — кажа Данііл. — Чаму? Бо абое рабое».
P.S. Удакладнім, што Данііл Чамаданаў не сваяк былой прэс-сакратаркі МУС Вольгі Чамаданавай.
«У калоніі шмат хто гэтым цікавіўся, але наколькі мне вядома — не сваяк», — кажа Данііл.
